Jan Spoelder
Humor in de Klassieke Oudheid
Classicus Jan Spoelder doceert
Op vrijdag 17 december 2010 mochten wij als gastspreker verwelkomen dr. Jan Spoelder, kleinzoon van dr. Cees Spoelder, rector van het Stedelijk Gymnasium te Haarlem en vermaard voorzitter van HFC in de jaren 1925-1943 naar wie de Spoelderruimte in ons clubhuis is vernoemd.
Uit de inleiding, die zoals gebruikelijk door Henk Uildriks werd verzorgd, tekenen wij op dat classicus Jan Spoelder als docent klassieke talen is verbonden aan het Kennemer Lyceum te Overveen. Hij is getrouwd met Ellen-Mieke Spoelder-van Liemt. Zij werd in 2004 gedecoreerd met de Zilveren Speld en is sinds 2009 draagster van de Gouden Speld vanwege haar jarenlange inzet voor de Barcommissie van HFC.
Jan Spoelder, carnavalsvierder pur sang, vond het halen van een rijbewijs onverenigbaar met zijn capaciteiten, maar zijn kinderen deden hem een rijles cadeau op zijn 60e verjaardag. De instructeur zag wel degelijk enig latent talent in zijn nieuwe leerling. Maar dit aangehoord hebbende besloot Jan het voorlopig bij deze ene les te laten. Dat is nu ruim twee jaar geleden. Jan is echter vastbesloten te eniger tijd alsnog autorijlessen te gaan nemen.
Ondanks de zeer slechte weersomstandigheden met veel sneeuw, gladheid en kou had een zeventigtal dapperen toch de weg gevonden naar de Koninklijke HFC. Als baken diende een sprookjesachtig verlichte besneeuwde boom voor het feestelijk versierde clubhuis, waar het binnen warm was en gezellig.
Dr. Jan Spoelder nam ons mee naar de tijd van de Griekse en Romeinse beschaving om ons duidelijk te maken dat niet alleen humor, maar ook grappen van bedenkelijk allooi van alle tijden en van alle beschavingen zijn. Zo werd het een avond met uitbundig gelach en besmuikt gegrinnik.
Bladerend in een beduimeld boekje met oude Romeinse moppen zette Spoelder de toon: Zegt een man tegen de dokter: “Altijd als ik opsta voel ik mij het eerste half uur zo beroerd.” Antwoordt de dokter: “Kom dan voortaan een half uur later je bed uit”
Daarmee was het ijs definitief gebroken en volgde de ene grap na de andere, gelardeerd met vele op het scherm geprojecteerde plaatjes van antieke afbeeldingen op urnen en vazen, van wandschilderingen en van beeldhouwwerken, alle inhoudende of voorstellende een komische situatie of een al dan niet vunzige grap.
Zo verklaarde Spoelder de ware betekenis van de uitdrukking Homerisch gelach: het bulderende, onbedaarlijke gelach waarin, volgens de Griekse dichter-zanger Homerus, de goden altijd plachten uit te barsten wanneer een van hen op overspel betrapt was.
Volgens de Griekse mythologie had ene Prometheus van oppergod Zeus de opdracht gekregen de mens op aarde te maken. Prometheus vervaardigde daarop een man uit aarde en klei, maar hij trok zich het lot van deze eerste, eenzame en weerloze mens aan en stal het vuur bij de goden. Zeus zond de mensheid voor straf de vrouw. Alle goden en godinnen schonken haar enige gaven, zoals intelligentie, talent, goede manieren en bevalligheid, maar ook schaamteloze gedachten, een bedrieglijke aard en… nieuwsgierigheid. Ja, dat is humor. Zij kreeg de naam Pandora. Zeus gaf haar een doos waarin alle rampen en ongelukken zaten opgesloten met de waarschuwing deze vooral nooit te openen. Ja, en dat moet je natuurlijk niet tegen een vrouw zeggen. Toen Pandora de kist haastig sloot waren alle rampen reeds ontsnapt, alleen de hoop bleef achter...
Priapus, als zoon van Bacchus, de god van de wijn, en Venus, de godin van de liefde, staat als beschermer van vee, planten en tuinen symbool voor de vruchtbaarheid. Hij wordt dan ook afgebeeld met een enorme piemel, waardoor hij tevens dienst deed als vogelverschrikker. Zijn attributen waren dan ook, aldus Spoelder, niet alleen de sikkel maar ook zijn snikkel.
Met deze en vele andere anekdotes vloog de tijd om. Tot slot haalde Spoelder opnieuw zijn beduimelde Romeinse moppenboekje tevoorschijn en citeerde: Zegt een jongeman tegen zijn geile vrouw: “Wel, wat gaan we doen? Eten of vrijen?” Zegt zij: “Zeg jij maar. We hebben niks in huis.”
Onder Homerisch gelach van de aanwezigen nam Uildriks op passende wijze afscheid van dr. Jan Spoelder.
Bert Vermeer